ჯეი აშერი. “13 მიზეზი”
“წიგნები ბათუმში”

მოლის ბლოგზე საზაფხულო შვეულება, შეამჩნევდით, დაგეგმილზე დიდხანს გაგრძელდა. ნეტარი უსაქმურობა გამიტკბა და საყვედურებიც მივიღე, რა დროს ნებივრობა და ფეისბუქზე სტატუსების წერაა, პოსტები დაგიძველდა, კლავიატურის უქმად კაკუნს გაეშვი და წიგნებს მიხედეო.

პრელუდიები მიყვარს, მაგრამ დრო აღარ ითმენს – პირდაპირ საქმით უნდა დავიწყო. ნამდვილი შემოდგომაც დადგა, როგორც იქნა, ძილის და კითხვის ამინდია და ურიგო არ იქნება, საშემოდგომო ლიტერატურულ სიახლეებზე მოგიყვეთ. წიგნებზე, რომელთაც ოქტომბერში ველოდებით.

გადავხედე ჩამონათვალს და, კაცმა რომ თქვას, არც ისე მოკლეა. ახალი გამოცემების სიმცირე ნამდვილად არ გაგვაკვირვებდა და ათას ობიექტურ მიზეზსაც მოვუძებნიდით, მაგრამ ფაქტია, გამომცემლობებს ჩემსავით არ უზარმაციათ და არჩევანიც გვაქვს. საკბილოს, გემოვნების და განწყობის მიხედვით, ყველა იპოვის.

საოქტომბრო წიგნების ნაწილი უკვე მაღაზიებშია, ნაწილიც ახლა იბეჭდება. ვეცდები, ყველაზე გიამბოთ; ასე უფრო მოსახერხებელია. იქნებ რომელიმე გამოგრჩათ.

მიშელ უელბეკი. “მორჩილება”
ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა

“სულაკაურის“ პირველი სიახლე ჩაკ პალანიკის “ძილისპირულია”, მეორე – უელბეკის “მორჩილება”. მესიე მიშელი ის კაცი არ არის, ვის ტექსტებსაც ერთგვაროვანი რეაქცია მოჰყვება ხოლმე. “Soumission” ქართულად ჯერ არ გამოჩენილა და ქებაც მოვისმინე უკვე და კრიტიკაც. snob.ru-ზე წაკითხული ერთადერთი ნაწყვეტით მსჯელობა რთულია, მაგრამ ეს ამბავი შეუმჩნევლად და უხმაუროდ რომ არ ჩაივლის, ახლავე გეტყვით. თარგმანი ეკატერინე სუმბათაშვილის ხელშია და არაფერი გაუჭირდება.

ნილ გეიმანის “კორალაინი” ხომ გახსოვთ? გეიმანი, თუ არაფერი მეშლება, პირველად გადმოაქართულეს მაშინ და “კორალაინმა”, დიახაც, მოიხდინა ლელა ფიროსმანიშვილის კუწკუწა თარგმანი. ამჯერად სახელგანთქმული “ვარსკვლავის მტვრის” ჯერია და მთარგმნელიც ისეთი ჰყავს, როგორიც საჭიროა – ნიკა სამუშია.

ნიკას თარგმანია “დიოგენეს” სიახლეებშიც. კინგის მოყვარულებს “ბნელი კოშკის” მესამე ნაწილი გვეღირსა. პირველი, “მსროლელი“, წლევანდელი “საბას” ნომინანტიც გახლდათ. მესამე ნაწილი, “უნაყოფო მიწები“, ორ წიგნად იგეგმება და ძალიან მიხარია, ნიკამ “კოშკისთვის” ისევ რომ მოიცალა.

ჩაკ პალანიკი. “ძილისპირული”
ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა

“დიოგენეს” საფირმო ბიბლიოთეკა ერთდროულად ოთხი ტომით, “უბრალოდ, ძალიან კარგი წიგნებით” ივსება. ჯულიან ბარნსის პოსტმოდერნული, სატირული და ანტიუტოპიური “ინგლისი, ინგლისი“, კურტ ვონეგუტის “სასაკლაო 5“, უმბერტო ეკოს “მტრის ხატის შექმნა“, (ესსეების კრებულია, რუსულად კარგა ხნის წინ მოვიხელთე, მაგრამ ქართულს, დამეთანხმეთ, სხვა გემო აქვს) და პიერ პაოლო პაზოლინის “ქუჩის ბიჭები“. ეს ბოლო განსაკუთრებით მაინტერესებს. დიდი სინემანიაკი ვერ ვარ, მაგრამ პაზოლინის ფასს ვხვდები. ეკო და პაზოლინი ხათუნა ცხადაძის თარგმანია და ესეც ბევრს ნიშნავს.

სინემანიაკ ბიბლიოფილთათვის კიდევ ერთი სიურპრიზი აქვს “დიოგენეს” – დენის ლიჰეინის “წყეულთა კუნძული“. სკორსეზეს ფილმი დიკაპრიოს გადასარევი როლით აქაურ სტუმართაგან ვინმემ არ იცოდეს, ძნელად წარმომიდგენია. ჰოდა, მალე ლიტერატურულ პირველწყაროსაც წავიკითხავთ. თან ქართულად.

“პალიტრა L“ კარგად ნაცნობ სერიებს ახალი ტომებით აგრძელებს. მსოფლიო ლიტერატურის ახალ თარგმანებში ფრედერიკ ბეგბედერის “ მიშველე, ბოდიში” გამოვიდა, “TOP თრილერში” – პოლა ჰოუკინსის “გოგონა მატარებელში“, “ლიბერთინზი” ჯეიმზ დაშნერის “სიკვდილით განკურნებას” გვთავაზობს, “კვირის პალიტრას” გიორგი კეკელიძის მორიგი “სხვა დეტექტივი” მოჰყვება.

ადოლფო ბიოი კასარესი.
“მორელის გამოგონება”
გამომცემლობა “ინტელექტი”

“მსოფლიოს რჩეულ თარგმანებში” დიუმა დაიწყეს, თხუთმეტ ტომად. პირველი უკვე მაჩუქა მეგობარმა და დანარჩენიც ჩემზე იყოსო. გადმოქართულებული, მეტნაკლებად სრული დიუმა მე კი არა, მშობლებს არ აქვთ იმ თავის ყოვლისმომცველ ბიბლიოთეკაში. ეგეც არ იყოს, თხუთმეტი ყდა ისეთ ლამაზ და ორიგინალურ სურათს ქმნის, თაროზე რომ არ მქონდეს, ვერაფრით მოვისვენებ.

10 ოქტომბრიდან ახალი “პატარა უფლისწული“ იქნებაო, ნიუსი დადეს ამას წინათ და ჩემი კოლექციის ამბავი თუ იცით, არ გაგიკვირდებათ, დღეებს რომ ვითვლი :)

“ინტელექტს” და “არტანუჯს” იმდენი ახალი გამოცემა აქვთ, ერთი საშუალო ზომის კატალოგი აიკინძებოდა – ბესო ხვედელიძის მოთხრობების კრებული “მამაო“, “სამწერტილი” – ირაკლი კაკაბაძის ლექსები, “ჟუჟას” ავტორის, ნინო ხარატიშვილის “ჩემი ნაზი ორეული” (ორიგინალი ამჯერადაც გერმანულია, ჩვენ ნინო ბურდულის თარგმანს დავაგემოვნებთ),  პატრიკ მოდიანოს “ჰორიზონტი” – უინტერესოაო, ერთზეც ვერ იტყვი.

“პავიჩი ქართულად” ორი წიგნით გაგრძელდება. “ქარის შიგნითა მხარე”, მგონი, ყველამ იცის. “ბელგრადის ბიოგრაფია” სასიამოვნო სიურპრიზია.

ყველაზე მეტად კი ნინო ფიფიას გადმოქართულებულ ადოლფო ბიოი კასარესს ველოდები, “მორელის გამოგონებას”.

ოქტომბერი საერთოდაც “ინტელექტის” ცინცხალი გამოცემის პრეზენტაციით დაიწყო. პირველში, ხუთშაბათს, ნინო თარხნიშვილმა საკუთარი პროზაული კრებული “ნინო’ს Notes” წარადგინა. “წიგნი შინაგან თავისუფლებაზეა და შეგძრავთო”, დაგვპირდნენ და თავს დავდებ, ასეც იქნება. ნინოს, წლებია, ვკითხულობ და სხვანაირი ტექსტი მე არ მახსოვს.

თითებჩასაკვნეტი non fiction-ებით ცნობილი “არტანუჯი ”  ნიკოლოზ ბარათაშვილის “პირად წერილებს“ და მანანა ამირეჯიბის „მე და ჩემ წილ მამას“ გამოსცემს.

“წიგნები ბათუმში” ცალკე დიდი და სასიამოვნო ამბავია. უკვე მიგვაჩვიეს, ჰაიჰარად და წესისთვის არაფერს რომ არ ბეჭდავენ.  ენდი უირის “მარსელის” პრეზენტაცია კვირისთვის გადაიდო. მედიათეკამდე რამდენად მივაღწევ, არ ვიცი. უიქენდი ისე მაქვს გაძეძგილი, მგონი, ხეირიანად გამოძინებასაც ვერ მოვახერხებ. წიგნს, ცხადია, არ გამოვტოვებ. მნიშვნელოვანი და საეტაპო თარგმანი მგონია.

ნილ გეიმანი.
“ვარსკვლავის მტვერი”
ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა

დანარჩენი სიახლეებიც არანაკლებია – საკულტო “ნარნიას ქრონიკების” პირველი ნაწილი, ჯეი აშერის “13 მიზეზი” და ორიც ქართული კრებული – სალომე ბენიძის ,,ქალაქი წყალზე” და “ინსომნია 2015”, ახალბედა (და არც ისე) ლიტერატურული ექსტრემალების ფობიოგრაფიები და ერთ ღამეში დაწერილი sci fi, ფენტეზი, მისტიკური და ჰორორ ტექსტები. ქეთი მეფარიძე, თემუკა ზოიძე, თამარ ფოლადაშვილი a.k.a. კედი, თინათინ მანია, ნინო ჭინჭარაული, დავით ბალიაშვილი, გიორგი ვაჩნაძე. ჟანრული პროზის დამფასებლებისთვის გადასარევი საჩუქარია.

ფრანგული ლიტერატურის დაუზარელი პოპულარიზატორი “აგორა” თვის ბოლოს, ოცდაათში, ფრანგული ინსტიტუტის მედიათეკაში პატრიკ მოდიანოს “ბნელი ფარდულების ქუჩას” წარადგენს.

დიოგენე

კარგად მახსოვს, სკორსეზეს “შეშლილთა კუნძულის“ ნახვის შემდეგ, დაზაფრული რომ გამოვედი კინოდან და მეგობარს ვუთხარი – სადმე ისეთ ადგილას წავიდეთ, ბევრი სინათლე, ხალხი და ბევრი სასუსნავი რომ იქნება-მეთქი. განა მშიოდა, მაგრამ როცა თავს ჭიანჭველების ბუდეში ჩავარდნილივით ვგრძნობ, რამე გემრიელობა მისწრებაა. მაშინ კი ვუშველე თავს, მაგრამ ამ ერთი კვირის წინ “დიოგენეს“ ცინცხალი გამოცემა მაჩუქეს – დენის ლიჰეინის “წყეულთა კუნძული“ და იმ ავადსახსენებელ ბუდეში ისევ საკუთარი ნებით არ ჩავდგი ფეხი?!

ნუ შეგეშინდებათ, ფილმისა და წიგნის შედარებითი დახასიათების წერას ბლოგზე არ ვაპირებ, მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ორივე მომეწონა, თან წიგნის კითხვისას სახლში გახლდით და ყელის ჩასაკოკლოზინებელი ხელის ერთ გაწვდენაზე, უფრო სწორად – დედის ერთ დაძახებაზე მეგულებოდა.

ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ფილმიდან გამოყოლილი ემოციები უკლებლივ დამხვდნენ წიგნში. ყველაფერი აქ იყო: შიშისა და ძრწოლის ლაბირინთი, რაღაც შემზარავის გაურკვეველი მოლოდინი… თურმე  კლდოვანი კუნძულის პირქუში ატმოსფერო, მე რომ სკორსეზეს ვირტუოზული რეჟისურის წყალობა მეგონა, დენის ლიჰეინსაც არანაკლებ ცხადი და შთამბეჭდავი გამოსვლია. ვინაიდან ფილმი კარგა ხნის წინანდელია და, სავარაუდოდ, ბევრ თქვენგანს არ გამორჩებოდა, სპოილერების ნაკლებად მეშინია – შეურაცხ დამნაშავეთა საავადმყოფო “ეშკლიფი“ უკვე გეცოდინებათ. ტედი დენიელსიც გემახსოვრებათ – სასამართლოს აღმასრულებელი, კუნძულზე რეიჩელ სოლენდოს გაუჩინარების ამბავს რომ იძიებს. როგორია – ქალმა საკუთარი შვილები დახოცა და საავადმყოფოდან სადღაც გაქრა – ვინ იცი, სად დაეხეტება თავისუფლად.

თხრობის დინამიკა სწორედ ისეთია, ფსიქოლოგიურ თრილერს რომ შეეფერება – პირველივე წუთიდან შფოთი და მოუსვენრობა მარწუხივით რომ ჩაგებღაუჭება ცივი თითებით, ბოლო ფურცლამდე აღარც გაგიშვებს – ქარის ზუზუნიც გესმის, წვიმაც გასველებს, სიბნელეც გაშინებს და დაძაბული აყურადებ – ნებისმიერი უწყინარი ფაჩუნი გაკრთობს.  უფსკრულის თავზე გადებული ბეწვის ხიდი თანდათან უფრო წვრილდება და, მიუხედავად იმისა, რომ ფილმიც კარგად გახსოვს და გამაოგნებელი ფინალიც, წიგნის უკანასკნელ გვერდამდე პატარა იმედი გიჭიატებს გულში – ხომ შეიძლება, აქ სხვაგვარი დასასრული იყოს? ხომ შეიძლება, ტედი დენიელსი სულ სხვა ფრაზას ამბობდეს ბოლოს და არა იმას, რასაც ფინალურ კადრში, ფსიქიატრიული საავადმყოფოს კიბეზე ჩამომჯდარი ამბობს? მაგრამ…

“ამ კლდის ნაგლეჯს უნდა მოვშორდეთ. ტრაკები ავწიოთ და შინ წავიდეთ.“

ყველაფერი ისეა, როგორც უნდა ყოფილიყო. და მთელი იმ ძრწოლის, ზაფრისა და უიმედობის მიუხედავად, რაც ამ სიტყვების წაკითხვისას გეუფლება, მაინც ხვდები, უფრო სწორად კი, ზუსტად ამით ხვდები, რომ დენის ლიჰეინის “წყეულთა კუნძული“ ძალიან კარგი წიგნია.

თბილისის წიგნის დღეები, ტრადიციულად, ოთხდღიანია და ამ ოთხი დღიდან ორი, ასევე ტრადიციულად, სამუშაოა. ჰოდა, თუ თქვენც ხუთშაბათს და პარასკევს ჩემსავით სამსახურში ხართ გამომწყვდეული, რამე უნდა მოიფიქროთ, თორემ შაბათ-კვირა, ამხელა ამბისთვის, ღმერთმანი, ცოტაა.

წლევანდელი ბიბლიოაურზაურის ლოკაცია “ექსპო ჯორჯიას” პავილიონებია, წერეთელზე. “თბილისი მოლის” სტუმართმოყვარე კაფეები კი დაგვაკლდება, მაგრამ, მოდი, ესეც ვთქვათ, რომ წიგნის ფესტივალისთვის “ექსპოს” სივრცე უკეთ ადაპტირებულია და ჯანდაბას, სენდვიჩებს ზურგჩანთით წამოვიღებ.

გამომცემლობებმა კატალოგები უკვე გამოაქვეყნეს. დარწმუნებული ვარ, კიდით კიდემდე შეისწავლიდით და საკბილოსაც მოინიშნავდით, მე კი მოლის საფესტივალო რუკას გაგიზიარებთ. მე ჩემსას გეტყვით, თქვენ – თქვენსას და სოფელიც აშენდება.

ასე გამოდის, რომ ნოემბერ-დეკემბრის წიგნის დღეები და საახალწლო ბიბლიოივენთები ფასდაკლებებზეა ორიენტირებული. ისე არ გამიგოთ, თითქოს ახალი გამოცემები არ იქნება. არანაირად. აბა,  პოსტს რისთვის ვწერ… უბრალოდ, სიახლეები მაისში მეტია ხოლმე. დისქაუნთზე და პროცენტებზე კატალოგებში უკეთ წერია, მე ახალ წიგნებზე მოგიყვებით. მაისში უფრო მეტია-მეთქი, კი ვთქვი, მაგრამ ახლაც იმდენია, ერთ თავმოყვარე თაროს შეავსებს.

“ოჩობუქსი” ახალი სერიის პრეზენტაციას გეგმავს. “აღმოსავლეთი” უძველეს აღმოსავლურ ლიტერატურულ ძეგლებს გააერთიანებს და წარსულში მოგზაურობა “გილგამეშიანით” დაიწყება. “ოჩოს” პირველი წიგნიდან ვგულშემატკივრობ, ერთიც არ გამომიტოვებია, თან ჩემი ამბავი ხომ იცით – სერიები და ტომეულები განსაკუთრებით მიყვარს, ბავშვობიდან გამოყოლილი ჩვევაა. ჰოდა, არ გამოვტოვებ.

წიგნის დღეებში, მოგეხსენებთ, მხოლოდ გამომცემლობები არ მონაწილეობენ. აგერ, “შექსპირი და კომპანია“, გახსნის დღიდან, ერთ მსხვილ ივენთსაც არ დაჰკლებია. ხვალაც არ დაგვაღალატებს და ექსპოში დაგვხვდება, ბევრი რუსულენოვანი წიგნით, “Taschen”-ის გადასარევი ალბომებით, 50%-იანი ფასდაკლებით, საფირმო პოსტერებით. შექსპირისთვის გვერდის ავლა არ ღირს, მანდ სულ საინტერესო და უჩვეულო რაღაცები აქვთ.

“სულაკაურთან” რ. ჯ. პალაციოს “საოცრება” უნდა მოვიკითხო. აქტუალური წიგნია, ბულინზე. ჩუმი ფერისცვალების ლამაზი, მხიარული და ცრემლისმომგვრელი ამბავიო, ყდას აწერია და ხელიდან ვერ გავუშვებ. ბანერზე კერი სმიტის “არ დაინდო დღიურიც” აქვთ და ვკვდები, ისე მაინტერესებს, რა ხდება მანდ, მხატვრის კრეატიული ბლოკნოტიო, დამანგრეველ შემოქმედებას შეუერთდითო, მილიონიანი ტირაჟით გაყიდულა. მოკლედ, უნდა ვნახო.

“პალიტრა L” პავილიონს შოურუმად აქცევს, სივრცეს მუზეუმის სახე ექნებაო, გვპირდება, ყველაზე პოპულარულ სერიებზე დისქაუნთს გეგმავს, სიახლეებიდან ტოპ თრილერის მორიგი ტომი ექნება – კენ ფოლეტის “უკუათვლა”, ამერიკისა და საბჭოეთის კოსმოსისთვის ბრძოლის ამბები და ჰერმან კოხის “ვახშამი”, ფრიად დამაინტრიგებელი რომანი, სადაც ყველა გმირი, იმავდროულად, ანტიგმირია და ყველა ანტიგმირი ცოტათი მაინც გმირი.

“ლიბერთინსს” ემი იტერანტა სტუმრობს, “წყლის საიდუმლოს” ავტორი. დილით ჩამოსულა და  ხვალ, 4 საათზე, მკითხველს შეხვდება. ლიბერთინსელების რაოდენობას და აქტიურობას თუ გავითვალისწინებთ, აშკარად ყველაზე ხალხმრავალი ივენთი იქნება. ძალიანაც კარგი. ფესტივალი იმის ფესტივალია, სტუმრები დაპატიჟო და ზეიმი მოაწყო, თორემ წიგნს მაღაზიაშიც იყიდის კაცი.

ბათუმელებს ახალი ხუთეული აქვთ, Fantastic Five, ფერადები და ერთი მეორეზე უკეთესები. “ნარნიას ქრონიკების” და “მხედვარის” მეორე ნაწილებს, ვეჭვობ, დიდი წარდგენა არც სჭირდება. კასანდრა კლერის “სასიკვდილო იარაღების” მეორე წიგნიც დაიბეჭდა, “ფერფლის ქალაქი”, ამ ტრილოგიას ისეთი ერთგული მკითხველი ჰყავს, სადღაც კმაყოფილიც კი ვარ, შინ რომ მიდევს და კილომეტრიან რიგში არ მომიწევს ჩადგომა. ყველაზე მეტად კი რობერტ ჰაინლაინის “კარი ზაფხულში” მიხარია, კლასიკური ფანტასტიკის მარგალიტი და, რა თქმა უნდა, ძმები სტრუგაცკების “ორშაბათი იწყება შაბათს”, ჟანრის მოყვარულთათვის აბსოლუტური must read ტექსტი.

“დიოგენეს ბიბლიოთეკას” ჯონ ფაულზის “ფრანგი ლეიტენანტის საყვარელი” და იტალო კალვინოს “უხილავი ქალაქები” დაემატება, ყოვლად გადასარევ “ამერიკელებს” – ჯონ აპდაიკის “ბრაზილია“, ტრეისი შევალიეს “გოგონა მარგალიტის საყურით” ისტორიული რომანია, ვერმეერის შედევრის შექმნის ორიგინალური ვერსია, ამბავს თავად ის გოგო ყვება, ჯერ არ წამიკითხავს და დეტალებზე მერე იყოს, მაგრამ ერთი წიგნის ფასი ყდა აქვს და, სულო ცოდვილო, იმ ყდის გამო იყიდის თავდადებული მკითხველი. ჰო, ყველაზე მაგარი ამბავი – წიგნის დღეებისთვის სტივენ კინგის “ბნელი კოშკის” გაგრძელებაც მოხერხდა. მესამე წიგნის – “უნაყოფო მიწების” – მეორე ნაწილი მოესწრო. მთარგმნელი ისევ ნიკა სამუშიაა, რაც განსაკუთრებით მახარებს.

“ინტელექტისთვის” წლევანდელი წიგნის დღეები, პირველ რიგში, მარკესი და პავიჩია. თავად განსაჯეთ – დიდი კოლუმბიელის სამი წიგნი – “ფოთოლცვენა”, “თორმეტი მოხეტიალე მოთხრობა” – ბარსელონაში, ჟენევაში, რომში, პარიზში და ევროპის სხვა ქალაქებში დახატული მოზაიკა, “ერთი მოტაცების ამბავი” და ორიც პავიჩი – “ბელგრადის ბიოგრაფია” და “ქარის შიგნითა მხარე” – ორივეს დიდი ხანია, ველოდებით.

“არტანუჯს“ სამი non fiction აქვს გეგმაში, მაგრამ როგორი – ნიკოლოზ ბარათაშვილის პირადი წერილები, შორენა ლებანიძის დოკუმენტური რომანი – “მანანა ანუა – ტყვეობის ორმოცდათორმეტი დღე” – ერთი ქართულ-აფხაზული ოჯახის ტრაგედია და, ალბათ, ყველაზე ტკბილი ლუკმა – ჯონ სტაინბეკის “რუსული დღიური“.

დიახ, დიახ, ის სახელგანთქმული “რუსული დღიური”, სტაინბეკის და რობერტ კაპას საბჭოთა კავშირში ორთვიანი მოგზაურობის ქრონიკები, წინა საუკუნის ორმოციანი წლების დასასრულის მოსკოვი, კიევი, სტალინგრადი და, რაც ყველაზე საინტერესოა, საქართველო. რკინის ფარდის მიღმა ადამიანების ყოველდღიურობა, უზომოდ საინტერესო ტექსტი და ვიზუალი.

წიგნის ფესტივალებზე გამორჩევა არ მიყვარს, ყველაფერი მაინტერესებს, მაგრამ მარკესს, პავიჩს და სტაინბეკ-კაპას ქრონიკებს სხვანაირად ველოდები. დიდი იმედი მაქვს, ყველაფერი მოესწრება.

ჰო, არ გამომრჩეს, წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაცია ოცდაშვიდში, პარასკევს, თერთმეტი საათიდან,  გამომცემლებსა და რედაქტორებს “ექსპოს“ მესამე პავილიონში, ყველაზე დიდი ნორვეგიული გამომცემლობა “კაპელენ დამ”-ის თარგმნილი ლიტერატურის რედაქტორის, ჟურნალისტისა და მუსიკოსის ბერნარდ მორის სემინარზე ეპატიჟება. თემაა ისეთი საინტერესო და აქტუალური – “წარმატებული რედაქტორი კონკურენტუნარიან ბაზარზე” – რედაქტორი არ ვარ, მაგრამ დიდი სიამოვნებით მოვუსმენდი, ღმერთმანი.

აი, ასეთი ამბებია, ჩემო კარგებო. ეს, რაც მე მოვყევი და რაც პოსტში არ ჩაეტია – ცალკე ამბავია. შეხვედრები, პრეზენტაციები, გამოფენები, საჩუქრები, წიგნის ფესტივალს სიურპრიზების გარეშე როდის ჩაუვლია, ახლა გაუწყრეს ღმერთი… მოკლედ, რამე უნდა ვიღონო. უიქენდი მართლა არ მეყოფა.

წიგნის ფესტივალი, გეცოდინებათ, ისეთი ამბავია, წინასწარ უნდა მოემზადო, საკბილო შეათვალიერო, ბიუჯეტი გადაამოწმო, განწყობა შეიქმნა, შვებულება აიღო და დილიდან საღამომდე სტენდებს შორის იბოდიალო ზურგჩანთამოკიდებულმა – არც სადმე უნდა გეჩქარებოდეს, არც სხვა საქმე გაფიქრებდეს.

ოქროს წესია, ღმერთმანი, მაგრამ ყოველთვის არ გამოდის. სამსახურს შვებულებაზე და უქმად ყიალზე ოდნავ, სულ ოდნავ განსხვავებული აზრი აქვს – ჯერ საქმე, მერე დასვენება, შრომამ შექმნა ადამიანიო.

წლევანდელი წიგნის დღეებისთვის უიქენდი ნაღდად არ მეყოფოდა. კეთილ ადამიანებს რა დალევს, გამეგზავნებოდნენ, მაგრამ სად სხვისი თვალი და სად შენი… მოკლედ, ასე იყო თუ ისე, მოვახერხე და ხუთშაბათ-პარასკევსაც მანდ ვიხეტიალე. მთლად დილიდან გვიან საღამომდე ვერა, მაგრამ რას დავეძებ…

შესვლა ამჯერადაც ფასიანი იყო. მე თუ მკითხავთ, ორლარიან ბილეთს ოთხდღიანი აბონემენტი მირჩევნია – მუნიციპალური ტრანსპორტით უფასოდ მგზავრობით, ლანჩით, ფიქსირებული დისქაუნთით, გარკვეულ ღონისძიებებზე წვდომით – ისე, როგორც მსხვილ წიგნის ფესტივალებზეა მიღებული.

“ექსპოს” მეთერთმეტე პავილიონში ისევ ცხელოდა. რას ვიზამთ. ეტყობა, მართლა კარმაა. არც ნოემბრის ბოლო შველის  და, ვეჭვობ, ვერც გლობალური გამყინვარება შეცვლის რამეს. ჩრდილო პოლუსზე რომ გადავიტანოთ, სუნთქვა იქაც გაჭირდება.

ვიზიტორების ნაკლებობა არ შემიმჩნევია. ხუთშაბათს და პარასკევს, სამუშაო დღეების კვალობაზე, კიდევ კარგად მოიცალა ხალხმა. თუმცა, ამბობენ, საღამოს ნაკადმა იმატაო. შაბათ-კვირას, მოწმე ვარ, დილიდან მოდიოდნენ. ყველაზე საინტერესო სტენდებს სტუმარი, ფაქტია, არ აკლდა. ზოგიერთ გამომცემლობას კი მეგობრულად (და მერამდენედ) ვურჩევ, მასიურ უგემოვნებაზე წუწუნს გაეშვან და ოცდამეერთე საუკუნის სიკეთეებით ისარგებლონ, ფეისბუქზე თვეში ერთხელ მაინც შეიხედონ, მკითხველთან ინტერაქციის დრომოჭმულ წესებს გადახედონ და რიგები მათაც დაუდგებათ.

ნოემბრის წიგნის დღეები და საახალწლო წიგნის ბაზრობები, მოგეხსენებათ, უფრო ფასდაკლებებზეა ორიენტირებული. სადაც კი შევიხედე, ყველგან ხელშესახები დისქაუნთი დამხვდა. მშვენიერი ფასები ჰქონდა “დიოგენეს“, “ინტელექტს” და “არტანუჯს“, სპეციალური ფასდაკლებით იყიდებოდა დელფინიანი წიგნები (ბათუმელებს ერთგული გულშემატკივრის წახალისება არც არასოდეს შეშლიათ, ამას მადლიერი მკითხველის რაოდენობა და ფეისბუქზე ატვირთული ძალიან ბევრი დელფინიც მოწმობს), “ოჩობუქსის” გულუხვი შემოთავაზებების ამბავი საქვეყნოდ ცნობილია და სტუმრებს ამჯერადაც კოხტად შეფუთული კომპლექტებით დახვდნენ, “სულაკაურმა” ფასდაკლებული წიგნები სპეციალურ სტენდებზე გაანაწილა… მოკლედ, გული არ დამწყვეტია.

ჰო, “სულაკაურის” სტენდებთან მიღწევა აღარ ჭირდა. სალაროები ცალკე ჰქონდათ მოწყობილი და, რაც მთავარია, სადაც კი დამჭირდა, ტერმინალითაც მშვენივრად ვისარგებლე.

საბავშვო პროგრამა საგანგებოდ მოსაყოლი ამბავია. საბავშვო გამოცემების თვალშისაცემი სიჭარბე, უცხოენოვანი ილუსტრირებული წიგნების გამოფენა, გოეთეს ინსტიტუტის “ვილა “ყიყლიყო” და ბევრი პატარა მკითხველი… “პალიტრა L”-ის გადასარევ შოურუმში იანვარში გამოსაცემი საბავშვო წიგნები დავათვალიერე, ნატო დავითაშვილს და გურამ პეტრიაშვილს ვუსმინე (კლიმატ-კონტროლი ჭირდა, თორემ აკუსტიკას არაფერი დაეწუნებოდა), ბარონ მიუნჰაუზენის ისტორიებს, ზღაპრებს, ლამის სცენაზე აბობღება და ლექსის თქმა მომინდა… ცენტრალური ამფითეატრი, რამდენჯერაც გავხედე, პატარებით იყო სავსე და გარეთ ვეებერთელა საპნის ბუშტებსაც ბერავდნენ, ისე ლამაზად მოციმციმეებს, რომ რამდენიმე წუთი თვალი ვერ მოვაშორე.

ლიბერთინსელი გოგო-ბიჭები ჯერ ემი იტერანტას მასპინძლობდნენ, მერე “ლიბერთინსის” ფერად სტენდთან მორიგეობდნენ, სტუმრებს აკვალიანებდნენ, წიგნებზე უყვებოდნენ. მუშაობდნენ, მოკლედ. ვეჭვობ, არც გართობას დაიკლებდნენ და შინ ხელდამშვენებულებიც დაბრუნდებოდნენ.

ჩემს მონაგარს სურათებზეც ხედავთ, სავალდებულო პროგრამა თითქმის ამოვწურე – დიოგენეს” ხუთი გადასარევი წიგნი (“დიოგენეს ბიბლიოთეკა” და “ამერიკელები” გაგანია კრიზისის დროსაც კი პატიოსნად ივსება და კინგის “ბნელი კოშკიც” წინ მიიწევს), “ოჩოს” “გილგამეშიანი” (ახალ სერიას ავედევნე, “აღმოსავლეთს”, დიდი იმედი მაქვს, ომარ ხაიამის რობაებსაც გამოსცემენ), სულაკაურის ფერად-ფერადი გემრიელობები, “საოცრება” და კერი სმიტის გიჟური დღიური, “ინტელექტის” იონესკუ, კასარესი და ვუდი ალენი.

კომიქსებს ვეძებდი, მაგრამ “წიგნები ბათუმში” არ ჩამოსულა ფესტივალზე (გამომცემლობა გვესტუმრა, მაღაზია – არა) და გრაფიკული პროზა ვის გაახსენდებოდა. მთლად ხელცარიელიც არ წამოვსულვარ – რუსულად თარგმნილ “პერსეპოლისს”, გეიმანის “The Sandman”-ის სამ ნაწილს, ხალიდ ჰოსეინის “ფრანით მორბენალის” გრაფიკულ ვერსიას და ჩემთვის უცნობი ავტორების გრაფიკულ რომანს მაინც მივაგენი.

რაც მთავარია, ჩემი კოლექციისთვის მერაბ ფიფიას გადმოქართულებული “პატარა პრინცი” წამოვიყვანე. “სულაკაურის” “მოსწავლის ბიბლიოთეკაშია”. ახალ თარგმანს არ ველოდებოდი, თეომ გამაგებინა, თორემ გამომრჩებოდა.

ჰოდა, ამ ფერად-ფერადი წიგნების შემხედვარეს ერთი იდეა გამიჩნდა. ასეთ მსხვილ ამბებზე ბუკინისტებიც რომ დავპატიჟოთ ხოლმე, არ შეიძლება? ადგილი ყველას ეყოფა, ან რა დიდი ადგილი დასჭირდებათ, ამდენ პოტენციურ მყიდველზე უარს ნამდვილად არ იტყვიან. იმათთვისაც სარფიანია და ჩვენც ვიხეირებთ.

მარკესს, პავიჩს და სტაინბეკის “რუსულ დღიურს” ისევ სულმოუთქმელად ველოდები.

დეკებრის ბოლოს საახალწლო ბაზრობა რომ გველოდება, ხომ არ დაგვიწყებიათ?

თბილისის წიგნის დღეები ლამის გუშინ ჩავატარეთ, “ექსპოს” პავილიონები წესიერად არც იქნება ალაგებული, ნაყიდი წიგნები ჯერაც მაგიდებზე გვიწყვია და თაროებზე არ გადაგვინაწილებია, არადა, უკვე მორიგი ბიბლიოაურზაური მოგვადგა კარს – წიგნის საახალწლო ფესტივალი.

წელს მეორედ ტარდება. შარშან, თუ გახსოვთ, თბილისი მოლში დავიარებოდით. სხვების ნაცვლად ვერაფერს ვიტყვი, მაგრამ თქვენი მონა-მორჩილი ახალშეძენილი წიგნების ყველა პარტიას აჭარული ხაჭაპურით აღნიშნავდა იქვე, კაფეში. ურიგო იყო-მეთქი, ცოდვას ვერ დავიდებ, მაგრამ წიგნის ბაზრობას სხვანაირად მოწყობილი, მყუდრო და კომფორტული სივრცე უხდება. ამჯერად საჯარო გვიმასპინძლებს. ეროვნული ბიბლიოთეკა, მესამე კორპუსი, მეორე სართული. საგამოფენო დარბაზი.

წიგნის ფესტივალისთვის ოთხი დღე მეცოტავება. გამორიცხულია, რამე არ გამომრჩეს, შინ დაბრუნებულს არ გამახსენდეს და გული არ დამწყდეს, ნეტავ მეყიდა-მეთქი. საახალწლო ამბავი საერთოდაც სამდღიანია. პარასკევს იწყება, კვირას დასრულდება. პარასკევს ვმუშაობ, სამსახურიდან გასხლტომას ან შევძლებ, ან ვერა. ჰოდა, რამე თუ არ მოვიფიქრე, წუწუნი და გულისწყვეტა მერე ნახეთ, ოცდაშვიდში.

კაცმა რომ თქვას, მოსასწრებად ორგანიზატორებს უფრო აქვთ საქმე. იმდენი რამეა დაგეგმილი. აქეთ წლის ბესთსელერების გამოვლენაო, იქეთ წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციის საუკუთესო ბლოგერების დაჯილდოებაო, წელს და შარშან უცხოეთში გამოცემული ჩვენი წიგნების წარდგენა ავტორებთან ერთად, მრავალფეროვანი და დატვირთული საბავშვო პროგრამა, პრეზენტაციები, ლექციები, ამბები, მოსწრება თქვი, თორემ მოწყენით არავინ მოიწყენს.

წლევანდელ საახალწლო ფესტივალს  ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა, “სანტა ესპერანსა” და “Ex Libris” დააკლდება. მიზეზებზე ვერაფერს გეტყვით, მათ ჰკითხოთ, ჯობია, ან ორგანიზატორებს. უმსხვილესი გამომცემლობისა და წიგნის მაღაზიების არყოფნით, პირველ რიგში, მკითხველი დაზარალდება, ფაქტია, და დასანანიც სწორედ ეს არის.

მოკლედ, ასეა თუ ისე, ფესტივალი ტარდება, ახალი წიგნებიც უხვადაა და ერთი, კარგად შეკრული საფესტივალო გეგმაც აუცილებელია, ხომ უნდა ვიცოდეთ, სად რა დაგვხვდება.

“ოჩობუქსს” ჭეშმარიტად საახალწლო სიურპრიზი აქვს ჩაფიქრებული. თან სატარებელი წიგნების კოხტად შეფუთულ კომპლექტებში, შესაძლოა, 2016 წელს გამოსულ პირველივე წიგნზე 50, ან, სულაც 100 პროცენტიანი ფასდაკლების ვაუჩერი აღმოაჩინოთ. ახალ წელს იღბლიანი შენაძენით, მოგებით და საჩუქრით დაიწყებთ – ამაზე უკეთესი რა უნდა იყოს. ერთი სიტყვით, საახალწლო განწყობა გარანტირებულია.

ყოვლად გადასარევი დელფინიანი მაღაზია, სამწუხაროდ, ფესტივალისთვის ვერ იცლის და ამჯერადაც ბათუმში დარჩება. სამაგიეროდ, გამომცემლობა ჩამოდის ისეთი დატვირთული, შენი მოწონებული… ძველი წიგნებიც მოაქვთ, ფასდაკლებები, “განსაკუთრებული საათები”, რამე თუ გამოგრჩათ, იოლად და სარფიანად მოიძიებთ და, რაც მთავარია, ჩიტმა ამბავი მომიტანა, ახალი შვიდეულიც მზად არისო. ჰოდა, ველოდები ხელების ფშვნეტით.

რეი ბრედბერის “მთელი ზაფხული ერთ დღეში” – ყველა გაგებით ფანტასტიკური მოთხრობების ექსკლუზიური კრებული, ორსონ სკოტ კარდის “ენდერის თამაში” – პირველი გადმოქართულებული კოსმოოპერა, დენიელ კიზის “ბილი მილიგანის მრავალი გონება” – წლის, ალბათ, ყველაზე დამაინტრიგებელი თარგმანი, “მეტრო-2034“, გიორგი კეკელიძის უახლესი “ორი თავგადასავალი“ და ნესტან კვინიკაძის “ისპაჰანის ბულბულები“.

“ელჯერნონის” სამი თუ ოთხი ტირაჟი პირწმინდად ამოიწურა და, მოდი, ბარემ ახალი ქავერით გამოვცეთო… ულამაზესია. თან მეგობარი დამპირდა, გაჩუქებო. ჩემს დელფინებიან თაროს დაამშვენებს. მერე რა, რომ ძველი გამოცემაც იქვე იქნება – მე შენ გეტყვი, რამეში ხელს შეუშლიან ერთმანეთს.

“დიოგენეს“, ტრადიციულად მსუყე ფასდაკლებასთან ერთად, ჯულიანს ბარნსის “დროის ხმაური” ექნება (დიმიტრი შოსტაკოვიჩის მხატვრული ბიოგრაფია, ორიგინალს იანვარში რომ ელოდებიან და ქართულმა თარგმანმა დაასწრო) და ორი საინტერესოზე საინტერესო სიახლე პოეზიის მოყვარულთათვის – ზვიად რატიანის მეექვსე პოეტური კრებული “შენთვის შეიძლება” და მისივე შედგენილი “ქართული ლექსი. XX საუკუნე“, ქართული ლექსის ანთოლოგია, გრიგოლ რობაქიძიდან ნიკა ჯორჯანელამდე.

“ინტელექტს” და “არტანუჯს” პრეზენტაციები და ლექციები სამ დღეზე აქვთ კოხტად გადანაწილებული. პარასკევს შორენა ლებანიძის დოკუმენტური რომანის – “მანანა ანუა – ტყვეობის ორმოცდათოთხმეტი დღე“ წარდგენაა და მაკა ლდოკონენის საჯარო ლექცია ლევან ბოლქვაძის არაჩვეულებრივ წიგნზე “ზღაპარში მოხვედრილი ბიჭის ამბავი“, შაბათს – დიანა ანფიმიადის ახალი პოეტური კრებულის – “ჩრდილის ამოჭრის” და სტაინბეკ-კაპას “რუსული დღიურის” პრეზენტაცია, ჯერ კიდევ ნოემბრიდან რომ ველოდებით ხელების ფშვნეტით, კვირას – შოთა იათაშვილის “პოეტური გამოცდილების სიმწარეს“ და ლუის სუარესის ავტობიოგრაფიული წიგნს – “ზღვარს მიღმა“ გაგვაცნობენ.

კიდევ პავიჩი, მარკესი, “ფოთოლცვენა” და “ერთი ტყვეობის ამბავი”, წიგნის დღეებისთვის რომ ვერ მოესწრო და საახალწლოდ ნამდვილად იქნებაო, დაგვპირდნენ, მარსელ პრუსტის დამაინტრიგებელი “სოდომი და გომორა“,  გემრიელი დისქაუნთი და ბევრი კარგი წიგნი.

“პალიტრა L“-მა პატარებისთვის, ვასო გულეურის მოფიქრებული თოვლის გუნდას  ფუმფულა თავგადასავლები გამოსცა, უფროსებისთვის – ყოვლად გადასარევი ფოტოალბომები – “აჭარა” და “გურია”, და, რაც ყველაზე სასიამოვნოა, ახალი “პრინცი”, გიორგი ეკიზაშვილის თარგმანით და ანუკა ბარათაშვილის ილუსტრაციებით.

“Liberteens” ყველაზე ერთგულ მკითხველებს “Liberset“-ს სთავაზობს – ჯადოსნურ ყუთს, სადაც “ლიბერთინსის” აქსესუარებთან ერთად ექსკლუზიური საჩუქარიც დაგხვდებათ –  რეინბოუ რაუელის „ელინორი და პარკის“ პირველი ეგზემპლარები, გაყიდვაში მხოლოდ 28 დეკემბრიდან, ფესტივალის დასრულების შემდეგ რომ გაიტანენ.

“ლიბერქიდსი” ხომ იცით? ახალი პროექტი დაიქოქა. სათარგმნ წიგნებს ამჯერად 8-12 წლის ბავშვები არჩევენ. გეგმები ხომ საინტერესო აქვთ, მაგრამ პირველი წიგნი ისეთია, ნებისმიერ “საუფროსო” თაროს დაამშვენებს – ტერი პრეტჩეტის “სატვირთოს გამტაცებლები“.

ფიგურულ სრიალს რომ დავესესხოთ, ჩემი “სავალდებულო პროგრამა” ესაა. “თავისუფალი” შაბათიდან დაიწყება. წიგნის ფესტივალი ისე როგორ ჩაივლის, სტელაჟებს შორის ბოდიალისას რამე განსაკუთრებულს არ მივაგნო.

მართალია, თაროებზე ადგილი თითქმის აღარ დამრჩა, მაგრამ მოვიფიქრებ რამეს.

წიგნის ფესტივალზე, სულაც შუა კვირა რომ უწევდეს, ვცდილობ, ერთი დღეც არ გამოვტოვო. იმიტომ არა, რამეს ვერ მოვასწრებ-მეთქი. რას ვერ მოვასწრებ. უბრალოდ, ზეიმია და მენანება. ეგეც არ იყოს, მთელი გემო და ეშხი სტელაჟებს შორის აუჩქარებლად ბოდიალშია. არსად რომ გეჩქარება, სიახლეებს დინჯად ათვალიერებ, ხელში შეატრიალ-შემოატრიალებ, გადაფურცლავ, ორიოდე აბზაცს თვალს გადაავლებ და მხოლოდ ამის მერე ჩაუძახებ ჩანთაში.

წლევანდელი საახალწლო ფესტივალის სამივე დღე წინასწარ მქონდა დაგეგმილი. ვინ გაცალა… სამ დღეს ვინ ჩივის, იმას ვფიქრობდი, ვინმე მადლიანი შემეხიდოს და გამეგზავნოს, მთლად უწიგნოდ არ დავრჩე-მეთქი. მოკლედ, ასე იყო თუ ისე, ეროვნული ბიბლიოთეკის მესამე კორპუსში შერბენა მაინც მოვახერხე, რაღაცებიც წამოვიყოლე და შთაბეჭდილებებსაც გაგიზიარებთ.

სტუდენტობა საჯაროს პირველ კორპუსში მაქვს გატარებული, იქაურობა ტკბილად მახსოვს და აუგი როგორ დამცდება, მაგრამ ალალად გეტყვით, საახალწლო აურზაურს და რიარიას მეტი სივრცე, მუსიკა, ნაძვის ხე და მხიარული ფერები მოუხდებოდა.

“ექსპოს” პავილიონების სიცხეზე აწი ხმას როგორ ამოვიღებ. სიცხე კი არა, ბახმარო ყოფილა, საირმე, ბეშუმი და კოჯრის ჰაერი. პირველ სართულზე შეყუჟული გარდერობი რომ არა, საგამოფენო დარბაზის ერთხელ შემოვლაც გამიჭირდებოდა.

საახალწლო ფესტივალს აშკარად დაეტყო “სულაკაურის” არყოფნა. არც “სანტა ესპერანსას” ეცალა, არც “შექსპირს და კომპანიას“. ვერც “პარნასი” შევამჩნიე და რამდენიმე სხვა გამომცემლობაც  მოვისაკლისე. დეკემბრის საახალწლო ბაზრობა მაისის წიგნის ფესტივალის მასშტაბებით, ცხადია, არც არავის გაუთვლია, მაგრამ…

სამაგიეროდ, მკითხველი და მყიდველი არ დაკლებია იქაურობას. არც პარასკევს, გაგანია სამუშაო დღეს და უიქენდზე ხომ მოდიოდნენ და მოდიოდნენ. ათჯერ მაინც გაგვაჩერეს ჩანთებმოკიდებულები, ბიბლიოთეკის მესამე კორპუსი სად არისო. ასეთი ხალისით გზამკვლევის როლი არასოდეს მიკისრია, ერთი-ორჯერ ჩემითაც მივაძახე დაბნეულ, თვალებდაცეცებულ გოგო-ბიჭებს, საით უნდა წასულიყვნენ.

ჩვეული ხალხმრავლობა იყო “დიოგენესთან“, მანდ სულ ასეა, ერთდროულად ცხრა საქმის კეთება უწევთ და არც ღიმილი ავიწყდებათ, არც ტკბილი სიტყვა, არც მადლობა და საჩუქრები; “ინტელექტის” და “არტანუჯის” სტენდებთან მიღწევაც ჭირდა, ზოგს ახალი გამოცემები აინტერესებდა, პავიჩი, მარკესი, სტაინბეკი, პრუსტი, ზოგსაც მსუყე დისქაუნთი საფირმო non fiction-ებზე და ნობელიანტების სერიაზე. “ოჩობუქსის” სტუმრებშიც გავერიე და ღმერთმანი, ამ ზღაპრულ გამომცემლობას ისეთი ერთგული მეგობრები ჰყავს, ერთი კუწკუწა, მყუდრო მაღაზია ნამდვილად სჭირდება. ბათუმელების დელფინებიან და მანდარინებიან მაგიდებთან რა ხდებოდა, ჩემზე უკეთ გეცოდინებათ, დიდი თუ პატარა, ნაცნობი თუ უცნობი, ყველა მანდ იყო. ახალი წიგნები თოვლივით დნებოდა და ქვემოდან ეზიდებოდნენ.

დაუგეგმავი ცაიტნოტის მიუხედავად, ხელცარიელი მაინც არ წამოვსულვარ. ქართული პოეზიის ანთოლოგია, სტაინბეკ-კაპას “რუსული დღიური”, ერთ კრებულად აკინძული ერთი შედევრის თარგმანები, გაგა ნახუცრიშვილის “სისულელის ტრაქტატი”, ახალი დელფინიანი წიგნები, “ფოთოლცვენა”, ქართულ-აფხაზური ლექსიკონი… ურიგო ნადავლი არ ეთქმის.

ლიბერსეთი მაინტერესებდა, ასეთ ჯადოსნურ ყუთებს გვერდს გულგრილად ვერ ვუქცევ. წამოვიღე ისიც და შინამდე რა გამაძლებინებდა, კაფეშივე ჩავძვერით მე და ჩემი მეგობარი – პროექტის დიდი გულშემატკივარი. “ლიბერთინსის” აქსესუარები, შოკოლადის ფილა, ფერადი ბარათი და რეინბოუ რაუელის „ელინორი და პარკის“ ცინცხალი ეგზემპლარი გვერგო.

ასე დასრულდა ბიბლიო 2015. მაისამდე, წესით, არაფერს ველოდებით. ეს თბილისში. ჰოდა, ძვირფასო გამომცემლებო, რა მოხდება, ერთი ფესტივალი სხვაგანაც რომ ჩაატაროთ? ბათუმში, მაგალითად. უიქენდს დაამთხვიეთ და ჩამოსასვლელად ზედმეტი მიზეზი მექნება.